Thực tiễn triển khai các dự án ở Nghệ An cho thấy, vướng mắc chủ yếu xuất phát từ trước năm 2015, khi Luật Đầu tư (sửa đổi) chưa được áp dụng, chính sách đầu tư chưa chặt chẽ. Đây chính là giai đoạn “tranh tối tranh sáng”, tạo ra các “dự án ảo”. Tuy vậy, thời điểm hiện tại cũng không thiếu những nhà đầu tư tìm kẽ hở của chính sách để “lướt sóng”. Để hạn chế tình trạng này, các cơ quan chức năng cần phải thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp.
Giám đốc Trung tâm Xúc tiến và Hỗ trợ đầu tư Lê Tiến Trị cho biết, hiện nay chủ yếu có 3 nhóm dự án thu hút đầu tư. Thứ nhất, là nhóm dự án được Nhà nước giao đất, cho thuê đất và đã triển khai được một phần, sẽ do Sở TN&MT chủ trì kiểm tra tiến độ thực hiện. Trên cơ sở áp dụng quy định của Luật Đất đai và Luật Đầu tư, sẽ đối chiếu với tình hình thực tế để kiến nghị xử lý, có thể chấm dứt dự án, hoặc cho gia hạn có điều kiện và phải có cam kết phải hoàn thành thủ tục trong thời gian.
Thứ hai, là các dự án kinh doanh bất động sản. Căn cứ pháp lý để giám sát là Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản, Luật Quy hoạch đô thị. Nhóm dự án kinh doanh bất động sản do Sở Xây dựng chủ trì kiểm tra, giám sát. Tính pháp lý của nhóm dự án này phải căn cứ vào quy hoạch, xem xét thời hạn quy hoạch được phê duyệt. Thực tế cho thấy, có những quyết định phê duyệt của tỉnh nói rõ quy hoạch có hiệu lực bao nhiêu năm, bao nhiêu tháng kể từ thời điểm phê duyệt, nếu quá thời hạn mà nhà đầu tư không triển khai thì thu hồi. Tuy nhiên vẫn có những trường hợp không ghi rõ điều kiện thời hạn hiệu lực của quy hoạch. Chính vì vậy, việc giải quyết những trường hợp như thế này càng khó khăn hơn. Muốn xử lý cần đối chiếu các quy định của Luật Đầu tư, Luật Kinh doanh bất động sản.
Thứ ba, là dự án thuộc diện được chấp thuận chủ trương đầu tư, cấp giấy phép đầu tư nhưng chưa giao đất, cho thuê đất. Nhóm dự án này do Sở KH&ĐT chủ trì việc hỗ trợ. Các dự án thuộc nhóm này nếu chậm tiến độ, không triển khai do các lý do khách quan thì có thể xem xét lại. Tuy nhiên yêu cầu bắt buộc là phải bổ sung nộp tiền ký quỹ thực hiện dự án. Nếu gia hạn thì phải nộp thêm tiền sử dụng đất trong thời gian được gia hạn.
Theo Giám đốc Trung tâm xúc tiến đầu tư tỉnh, vướng mắc lớn nhất không phải là về chính sách, mà xuất phát từ nhà đầu tư, trong đó có yếu tố khách quan như công tác bồi thường giải phóng mặt bằng. Nếu bị chậm trễ, tính hấp dẫn của dự án tại thời điểm không bằng lúc nhà đầu tư đề xuất và cơ hội kinh doanh không còn tốt nữa.
Trước thời điểm năm 2015, khi Luật Đầu tư (sửa đổi) chưa được thực hiện, cơ sở pháp lý để triển khai các dự án được tiến hành theo quy trình gồm: Nhà nước cho phép khảo sát, lựa chọn địa điểm và lập quy hoạch, phê duyệt dự án. Đến năm 2015 Luật Đầu tư (sửa đổi) đã đưa ra các ràng buộc đối với doanh nghiệp.
Theo đó, kể từ thời điểm thẩm tra doanh nghiệp, chấp thuận chủ trương đầu tư, các đơn vị được giao sẽ có các đánh giá về sự phù hợp với quy hoạch, tính hiệu quả của dự án, năng lực của nhà đầu tư. Theo quy định, có những quy mô dự án, nhà đầu tư phải đảm bảo được số vốn điều lệ trên mức 15- 20% tổng mức đầu tư của dự án. Thông số cũng không bị “ảo” khi sự phối hợp kiểm tra giữa cơ quan chủ trì là Sở KH&ĐT và cơ quan thuế. Doanh nghiệp buộc phải có báo cáo tài chính trong 3 năm gần nhất và có xác nhận của cơ quan thuế.
Ngày 09/11/2016 UBND tỉnh Nghệ An đã ban hành Quyết định 66/2016/QĐ-UBND Ban hành một số quy định về ký quỹ bảo đảm thực hiện dự án đầu tư có sử dụng đất trên địa bàn tỉnh Nghệ An. Theo đó, tỉnh đã mở một tài khoản nhằm ký quỹ thực hiện dự án theo quy định của Luật đầu tư. Trên cơ sở đó, nếu nhà đầu tư hoàn thành đúng tiến độ thì số tiền ký quỹ sẽ được hoàn trả lại.
Một giải pháp nữa là phải sàng lọc nhà đầu tư thông qua xem xét các đối tượng của dự án. Đối với các dự án tiếp cận đất đai nếu do Nhà nước quản lý thì phải đấu giá quyền sử dụng đất theo Luật quản lý tài sản công. Đối với đất Nhà nước chưa thu hồi đang giao cho các hộ dân quản lý, sử dụng, nếu thu hồi theo quy định thì thực hiện đấu thầu, lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án.
Việc thẩm định năng lực của nhà đầu tư cũng bắt đầu được tỉnh thực hiện một cách chuyên nghiệp và bài bản, nhất là trong bối cảnh tỉnh đang cải cách mạnh mẽ thủ tục hành chính, hỗ trợ doanh nghiệp tháo gỡ các khó khăn. Chủ tịch UBND tỉnh Thái Thanh Quý từng khẳng định, trong công tác thu hút đầu tư, các đơn vị chức năng, đầu mối được giao nhiệm vụ cần nắm bắt, hiểu rõ doanh nghiệp, nhà đầu tư để đồng hành với họ.
Trên cơ sở đó giúp tỉnh tạo điều kiện để thu hút đầu tư nhưng cũng có các giải pháp, kế sách để các nhà đầu tư phải thấy được trách nhiệm của mình đối với địa phương. Yêu cầu tiên quyết là ưu tiên những nhà đầu tư chiến lược, những nhà đầu tư có tiềm năng, tâm huyết, loại bỏ những nhà đầu tư không có năng lực thực tế, tránh tình trạng cấp phép đầu tư tràn lan, dàn trải…
Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Văn Độ nhấn mạnh: Cùng với các giải pháp để đẩy mạnh thu hút đầu tư, tỉnh sẽ tiếp tục thành lập các đoàn kiểm tra liên ngành rà soát, kiểm tra các dự án với quan điểm kiên quyết thu hồi các dự án chậm tiến độ./.