Như đã đề cập, tiềm năng hợp tác phát triển thương mại biên giới giữa Việt Nam – Lào nói chung và Nghệ An với các tỉnh của Lào nói riêng còn dư địa rất lớn để phát triển. Để lĩnh vực trên có bước phát triển mới tương xứng, kịp thời, thì thời gian tới cần bám sát các chủ trương, cơ chế, chính sách của Trung ương, của tỉnh để đề ra và thực hiện quyết liệt các giải pháp đồng bộ với tính khả thi cao.
Tại kỳ họp thứ 17, ngày 13/12/2020, HĐND tỉnh Nghệ An đã thông qua Nghị quyết số 18 về kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội 5 năm (2021-2025), Nghị quyết này đã đề ra mục tiêu phát triển bền vững kinh tế – xã hội miền Tây Nghệ An trên cơ sở khai thác các tiềm năng, thế mạnh của vùng, đồng thời thực hiện tốt công tác an sinh xã hội, xóa đói, giảm nghèo, giữ vững ổn định vùng biên giới. Trong đó, tiếp tục đầu tư xây dựng Cửa khẩu quốc tế Nậm Cắn; phát triển Cửa khẩu quốc gia Thanh Thủy trở thành cửa khẩu quốc tế; từng bước đầu tư xây dựng các cửa khẩu phụ: Tam Hợp (huyện Tương Dương), Thông Thụ (huyện Quế Phong), Cao Vều (huyện Anh Sơn).
Bên cạnh đó, Nghị quyết số 26-NQ/TƯ ngày 30/7/2013 của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển tỉnh Nghệ An đến năm 2020 cũng đã xác định: Đẩy mạnh phát triển Khu Kinh tế Cửa khẩu Thanh Thủy, nâng cấp Cửa khẩu quốc gia Thanh Thủy thành cửa khẩu quốc tế, trở thành đầu mối giao thương quan trọng với Lào, Thái Lan, Myanmar. Đây là cơ chế, chính sách mở đường cho phát triển kinh tế cửa khẩu giữa Nghệ An và nước bạn Lào.
Về tổng thể, Nghệ An đặt ra mục tiêu phấn đấu đến năm 2025 trở thành tỉnh khá trong khu vực phía Bắc, năm 2030 trở thành tỉnh khá của cả nước và trở thành một cực phát triển quan trọng trong hành lang kinh tế Đông – Tây nối Việt Nam – Lào và các nước trong khu vực Đông Nam Á. Từ đó, góp phần khai thác tốt tiềm năng xuất khẩu của Lào với các mặt hàng nông, lâm sản… và lợi thế của Nghệ An với các sản phẩm như: Vật liệu xây dựng, thủy, hải sản, máy móc thiết bị…
Đặc biệt, việc áp dụng những ưu đãi từ Hiệp định Thương mại song phương Việt Nam – Lào (năm 2015) và Hiệp định Thương mại biên giới Việt Nam – Lào (năm 2015) đã góp phần thúc đẩy mạnh mẽ thương mại hàng hóa, dịch vụ cũng như phát triển kết nối chặt chẽ kinh tế giữa hai nước. Bởi với tuyến đường xuyên Á Đông – Tây nối Myanmar – Thái Lan – Lào – Việt Nam theo Quốc lộ 7 đến Cảng Cửa Lò, cùng với Sân bay quốc tế Vinh có công suất 3 triệu khách/năm, và nhiều cảng biển lớn với tổng lượng hàng hóa qua các cảng đạt trên 6,3 triệu tấn/năm. Chưa kể một khi đường cao tốc Hà Nội – Viêng Chăn được xây dựng, Nghệ An sẽ là địa bàn thích hợp cho việc phát triển logistics, là nơi trung chuyển hàng hóa của các nước trong khu vực ra quốc tế.
Theo Quy hoạch phát triển mạng lưới chợ biên giới Việt Nam – Lào đến năm 2020 được Bộ Công Thương phê duyệt tại Quyết định số 6076/QĐ-BCT ngày 15/10/2012 thì khu vực miền Tây Nghệ An có 30 chợ biên giới. Hiện đã có 7 chợ biên giới đang hoạt động. Với hệ thống cửa khẩu, lối mở trên địa bàn đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc mua bán, giao thương, trao đổi hàng hóa, phương tiện qua lại biên giới và đi lại của người dân. Để thúc đẩy kim ngạch xuất, nhập khẩu và tạo điều kiện tốt hơn trong quá trình thông quan hàng hóa, UBND tỉnh Nghệ An đã và đang từng bước đầu tư cơ sở hạ tầng, bố trí lực lượng tại hệ thống cửa khẩu, lối mở và nhiều lần hội đàm với chính quyền các tỉnh biên giới Lào để đề xuất nâng cấp một số cặp cửa khẩu phụ, lối mở.
Với hệ thống cửa khẩu, lối mở trải dài dọc tuyến biên giới, miền Tây Nghệ An có vị trí chiến lược về kinh tế – xã hội, an ninh – quốc phòng và đối ngoại. Hiện tại, khu vực này đã có nhiều cơ chế, chính sách đầu tư, nhiều mô hình phát triển kinh tế đã mở ra hướng thoát nghèo bền vững cho đồng bào các dân tộc thiểu số. Đặc biệt, việc phát triển du lịch sinh thái kết hợp khám phá các đặc sắc văn hóa, truyền thống tại khu vực này ngày càng phát triển sẽ mở ra cơ hội lớn để phát triển du lịch, kết nối với khu vực Trung Lào.
Dù đã có nhiều nỗ lực nhưng phải nhìn nhận thực tế rằng, việc phát triển thương mại biên giới giữa Việt Nam – Lào nói chung, giữa tỉnh Nghệ An với các tỉnh của nước bạn Lào nói riêng, vẫn còn nhiều khó khăn, hạn chế. Các mặt hàng xuất, nhập khẩu giữa 2 nước còn phần lớn là các sản phẩm thô, chưa qua chế biến, có giá trị gia tăng không cao. Chưa kể, thực tế hạ tầng kỹ thuật khu vực cửa khẩu, lối mở ở Nghệ An còn yếu kém, lạc hậu. Những năm qua, dưới tác động của dịch Covid-19 đã ảnh hưởng đến hoạt động thương mại giữa hai bên, khiến kim ngạch xuất, nhập khẩu Nghệ An – Lào có sự sụt giảm.
Ông Nguyễn Hữu Minh – Chủ tịch UBND huyện Kỳ Sơn cho rằng: Do các địa phương hai bên Cửa khẩu quốc tế Nậm Cắn còn nghèo nên việc phát triển kinh tế quanh khu vực cửa khẩu gặp rất nhiều khó khăn. Các công trình cơ bản như trung tâm thương mại, hệ thống cửa hàng giới thiệu, mua, bán hàng hóa và khu dịch vụ thương mại biên giới đều thiếu. Hơn nữa, do từ cửa khẩu đến các trung tâm kinh tế lớn khá xa nên đã phần nào hạn chế việc kết nối, phát triển. Vì thế, để khu vực cửa khẩu được phát triển thì cần phải có sự đầu tư lớn cả phía nước ta và nước bạn, khi kinh tế phát triển mới có thể thúc đẩy các hoạt động giao thương đi lên.
Nêu quan điểm của mình, ông Phạm Văn Hóa – Giám đốc Sở Công Thương Nghệ An khẳng định tiềm năng, cơ hội giao thương khu vực cửa khẩu của tỉnh rất lớn; chủ trương về phát triển cửa khẩu, thương mại biên giới được Đảng, Nhà nước quan tâm. Song ông cũng cho rằng, từ chủ trương đến hiện thực còn là quá trình dài; việc thực hiện rất khó khăn, đòi hỏi giải pháp tổng thể, đồng bộ. Trong đó, một trong những khó khăn đặt ra hiện nay là vấn đề phát triển hạ tầng kinh tế cửa khẩu.
Để thúc đẩy sự phát triển kinh tế tại khu vực các cửa khẩu, đòi hỏi các cấp, ngành cần nhanh chóng khắc phục những rào cản, tạo điều kiện thuận lợi cho người và hàng hóa qua biên giới. Tiếp tục đổi mới chính sách quản lý xuất, nhập khẩu, đơn giản hóa các thủ tục hải quan theo chuẩn quốc tế. Đẩy mạnh thực hiện các chính sách thu hút đầu tư thông thoáng hơn, tăng cường đầu tư vào kết cấu hạ tầng.
Ở tầm vĩ mô, cần triển khai xây dựng các văn bản pháp luật làm cơ sở cho việc thu hút hoạt động đầu tư, nhất là tại các khu kinh tế cửa khẩu, phát triển kết cấu hạ tầng phục vụ cho các hoạt động thương mại tại khu kinh tế và thông thương tại cửa khẩu quốc tế. Hỗ trợ, ưu đãi các nhà đầu tư vào những địa bàn vùng biên giới hai nước ở các lĩnh vực, như chế biến nông sản, thủy sản, chăn nuôi gia súc lớn… tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp tìm kiếm cơ hội, xúc tiến đầu tư trên địa bàn.
Mới đây, tại Hội nghị Hợp tác phát triển thương mại biên giới Việt Nam – Lào lần thứ XII diễn ra vào ngày 11/ 4/2022, Bộ trưởng Bộ Công Thương hai nước đã ký kết Biên bản hợp tác phát triển thương mại biên giới giữa hai nước làm cơ sở để hai bên xây dựng và triển khai nhiệm vụ trong thời gian tới. Tham dự tại Hội nghị, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Nghệ An Lê Hồng Vinh khẳng định, tiềm năng hợp tác phát triển thương mại biên giới giữa Việt Nam – Lào nói chung và Nghệ An và các tỉnh của Lào nói riêng còn dư địa rất lớn để phát triển. Chính vì thế, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Lê Hồng Vinh kiến nghị hai bên cần nghiên cứu, rà soát cơ chế, chính sách phát triển thương mại biên giới, đề xuất chính phủ hai nước có chính sách ưu đãi đầu tư đặc thù vào phát triển hạ tầng biên giới. Tăng cường công tác hội đàm, trao đổi song phương về các vấn đề phát sinh về quản lý, xây dựng cửa khẩu, lối mở, vận tải hàng hóa… Đầu tư xây dựng các trạm thu, phát sóng viễn thông, internet cho khu vực biên giới, miền núi, đặc biệt là tại các cửa khẩu, lối mở, thị tứ… nhằm xóa các “vùng trũng” cho việc phủ sóng di động, internet; từng bước đưa dịch vụ ngân hàng hoạt động trực tiếp tại cửa khẩu.
Bên cạnh đó, Chính phủ, các bộ, ngành liên quan hai nước cũng cần tích cực tìm kiếm nguồn vốn đầu tư xây dựng tuyến đường cao tốc Hà Nội – Viêng Chăn qua Cửa khẩu Thanh Thủy. Sớm công bố Cửa khẩu Nậm On (tỉnh Bôlykhămxay) thành cửa khẩu chính, tạo điều kiện thúc đẩy hoạt động xuất, nhập khẩu, xuất, nhập cảnh thuận lợi. Quan tâm bố trí nguồn vốn đầu tư, nâng cấp xây dựng hệ thống chợ, cơ sở hạ tầng cho các cửa khẩu biên giới Việt Nam – Lào nói chung và Nghệ An – Lào nói riêng, đặc biệt là cơ sở hạ tầng kỹ thuật tại các Cửa khẩu Thanh Thủy, Thông Thụ, Cao Vều, Tam Hợp,…
Nhiều ý kiến còn cho rằng, các doanh nghiệp hai nước cần sớm nghiên cứu, phát triển nhanh hệ thống dịch vụ, logistics nhằm kết nối, vận chuyển hàng hóa của Lào, Thái Lan và khu vực thông qua hệ thống cảng biển quốc tế ở Nghệ An và cũng như tại các địa phương khác ở Việt Nam cùng hệ thống giao thông nước bạn Lào; Công tác quản lý cửa khẩu cần được tăng cường, tạo thuận lợi cho các hoạt động giao thương giữa các doanh nghiệp và nhân dân hai nước… Tuy chưa phải là quốc gia có hoạt động đầu tư cao nhất tại Lào, nhưng nhiều chuyên gia Việt Nam cho rằng, các doanh nghiệp cũng cần chú trọng quan tâm đến việc mở rộng đầu tư tại nước bạn, nhằm thúc đẩy sự phát triển, nhất là các tỉnh tiếp giáp biên giới, có như vậy mới tạo ra sản phẩm, tạo điều kiện cho sản phẩm, hàng hóa lưu thông.
