Tôi được gặp Phó Chủ tịch MTTQ, Trưởng ban Giám sát đầu tư cộng đồng xã Nghi Thái, anh Nguyễn Xuân Văn ở một tình huống khá bất ngờ và trong một khoảng thời gian hẹp. Thời điểm ấy, vào đầu tháng 6/2022, trên mạng xã hội đưa thông tin dự án xây dựng điểm Trường Mầm non xã Nghi Thái thi công kém chất lượng. Theo một đồng nghiệp công tác tại cơ quan Thông tấn xã Việt Nam cho biết, từ giữa tháng 5, Ban giám sát đầu tư cộng đồng xã Nghi Thái đã kiểm tra, phát hiện việc thi công dự án không đúng kỹ thuật, nhờ đó, chủ đầu tư đã đình chỉ thi công, chấn chỉnh nhà thầu… Nghe thì bán tín bán nghi. Vì mặc định rằng, Ban giám sát đầu tư cộng đồng cấp xã phần đa là cán bộ kiêm nhiệm, ít người có chuyên môn, phụ cấp trách nhiệm thấp, trong khi công tác giám sát phức tạp, tế nhị, nhạy cảm… Nói là hình thức, hoặc ví như “bình hoa trên bàn hội nghị” thì hơi quá, nhưng rất khó để có kết quả giám sát tốt?
Để chứng minh, đồng nghiệp đưa ra Báo cáo “Kết quả giám sát thi công công trình xây dựng nhà học 2 tầng, 8 phòng và khuôn viên Trường Mầm non xã Nghi Thái”. Xem thì quả đúng. Báo cáo số 02-BC/BGS do Ban Giám sát đầu tư cộng đồng của Ủy ban MTTQ xã Nghi Thái lập ngày 14/5/2022 rất có lửa. Trình bày mạch lạc, cụ thể các lỗi phạm của nhà thầu thi công xây dựng điểm trường Mầm non.
Nội dung Báo cáo 02-BC/BGS như sau: “Nhằm đảm bảo cho việc thi công các công trình trên địa bàn xã nói chung và công trình “Xây dựng nhà học 2 tầng, 8 phòng và khuôn viên Trường Mầm non xã Nghi Thái” nói riêng diễn ra đảm bảo đúng với báo cáo dự toán thiết kế được phê duyệt, sáng ngày 14/5/2022, Ban Giám sát đầu tư cộng đồng của Ủy ban MTTQ xã Nghi Thái đã tiến hành thực tế giám sát việc thi công công trình “Xây dựng nhà học 2 tầng, 8 phòng và khuôn viên Trường Mầm non xã Nghi Thái”. Sau khi giám sát, Ban đã tiến hành họp và thống nhất báo cáo, đồng thời kiến nghị một số nội dung sau:
1. Về kết cấu công trình: Theo bản vẽ thiết kế được phê duyệt thì thép mái sàn tầng 1 của nhà học 2 tầng là thép phi 10, đan 2 lớp, A150. Tuy nhiên, qua kiểm tra và giám sát thực tế cho thấy: Thép sàn tầng 1 lại được đan A200; ngoài ra, tại một số điểm nối, vị trí đặt không phù hợp với dự toán, lối thép không đủ D.
2. Về phần cốt pha: Tại thời điểm giám sát, cốt pha được dựng, chống không đảm bảo. Các cọc chống cốt pha được chống trên nền cát, không chống trên nền cứng. Cọc xiêu vẹo không theo phương thẳng đứng, không có giằng ngang, giằng chéo. Nhiều cọc bị hỏng chân.
Vậy, để đảm bảo công trình diễn ra đúng với bản dự toán thiết kế, tránh tình trạng thất thoát và gây lãng phí nguồn vốn đầu tư, ảnh hưởng đến chất lượng công trình, Ban Giám sát đầu tư cộng đồng báo cáo kết quả, yêu cầu UBND xã – Chủ đầu tư dự án thực hiện kiểm tra và chỉ đạo nhà thầu khẩn trương khắc phục kịp thời các lỗi trên trước khi thực hiện các hạng mục tiếp theo”.
Liên hệ Đảng ủy xã Nghi Thái và MTTQ huyện Nghi Lộc, từ đây nắm bắt kỹ được sự việc, và được gặp Trưởng ban giám sát đầu tư cộng đồng xã Nghi Thái, anh Nguyễn Xuân Văn với khoảng thời gian hơn 1 tiếng đồng hồ. Ấn tượng ban đầu về anh, thú thực là không mấy ấn tượng. Sinh năm 1971, người đảng viên 25 tuổi Đảng này có dáng người cao, gầy, da ngăm đen, trông có chút khắc khổ, có chút buồn trên khuôn mặt. Nhưng khi nói chuyện, với chất giọng vùng Nghi Lộc không thể lẫn, Nguyễn Xuân Văn chân thành dốc hết tâm can về công tác giám sát, những khó khăn và cả kinh nghiệm bản thân đúc rút được từ thực tế công tác.
Ban Giám sát đầu tư cộng đồng xã Nghi Thái thành lập ngày 12/1/2022 với 7 thành viên là cán bộ Mặt trận, Hội Nông dân, Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên, Hội Cựu chiến binh của xã. Trong việc giám sát thi công dự án điểm trường Mầm non thì mời thêm Trưởng ban Mặt trận xóm Thái Thọ, là địa bàn xây dựng công trình. Để thực hiện công tác giám sát, các thành viên Ban thực hiện thường xuyên, ngay từ khi nhà thầu tổ chức thi công công trình; thời gian thực hiện vào cuối ngày, sau khi kết thúc giờ làm việc hành chính.
Lỗi vi phạm ở dự án được Ban giám sát cộng đồng phát hiện khi kiểm tra thi công phần dựng cốt pha, đan thép đổ sàn tầng 1. Các thành viên của Ban nhận thấy nhà thầu không tuân thủ thiết kế, không đảm bảo kỹ thuật. Ngay sau đó, đã nhắc nhở những người trực tiếp thi công nhưng thay vì tiếp thu, họ tỏ thái độ khó chịu, có lời lẽ thách thức. Nhận thấy tình hình không ổn, dẫn đến chất lượng công trình không đảm bảo, Ban đã ghi nhận lại bằng hình ảnh rồi lập văn bản báo cáo gửi Đảng ủy, UBND xã. Ngay sau đó, UBND xã Nghi Thái và UBND huyện Nghi Lộc đã vào cuộc tổ chức kiểm tra, xác định các nội dung giám sát chính xác, buộc nhà thầu phải khắc phục đảm bảo đúng thiết kế, kỹ thuật…
“Giám sát thi công công trình đầu tư xây dựng là một công việc khó, có nhiều áp lực, thậm chí cám dỗ. Thế nên, mỗi lần thực hiện giám sát, chúng tôi phân công cụ thể, phải có đủ 3 thành viên tham gia. Điều may mắn là Đảng ủy, chính quyền và nhân dân trên địa bàn ủng hộ, đồng tình rất cao nên các thành viên Ban giám sát ý thức được trách nhiệm, thêm phần quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ…” – anh Nguyễn Xuân Văn thời điểm đó đã bộc bạch như vậy.
Vào ngày 5/6/2022, bài viết “Điều thấy được qua một cuộc giám sát cộng đồng” được đăng tải trên Báo Nghệ An.
Nhận được tin nhắn đêm 12/9 của Nguyễn Xuân Văn, tôi đã dõi theo Hội thi Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng giỏi năm 2023 do Ủy ban MTTQ tỉnh tổ chức. Để rồi biết Đội thi của MTTQ xã Nghi Thái đạt giải cao, riêng với kịch bản và phần thi tiểu phẩm “Niềm tin từ một cuộc giám sát” thì đều được Ban tổ chức trao giải Xuất sắc. Tham gia diễn xuất tiểu phẩm trên là những cán bộ Ban giám sát đầu tư cộng đồng. Chính bởi vậy, dù là những người diễn không chuyên nhưng bù lại, họ khắc họa đủ đầy tính chân thực của công tác giám sát. Điều khiến Ban Giám khảo và người xem thích thú là tiểu phẩm “Niềm tin từ một cuộc giám sát” không tránh né những vấn đề tế nhị, là nguyên nhân chính yếu khiến công tác giám sát dự án đầu tư công gặp khó khăn; và đồng thời, lồng ghép được phương án xử lý tình huống tốt, để trở thành bài học kinh nghiệm trong công tác giám sát đầu tư cộng đồng.
Bà Võ Thị Minh Sinh – Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Chủ tịch Ủy ban MTTQ tỉnh sau ngày trao thưởng cho các đội đạt giải tại Hội thi đã trao đổi rằng, công tác giám sát đầu tư cộng đồng là nội dung tổ chức Mặt trận rất trăn trở. Từ cuộc thi này, MTTQ tỉnh đã phát hiện thêm nhiều vấn đề mới mẻ để trong thời gian tới đổi mới phương thức thực hiện công tác giám sát có hiệu quả hơn. Và Chủ tịch Ủy ban MTTQ tỉnh Võ Thị Minh Sinh đã chia sẻ: “Mình rất vui khi Hội thi nhận được sự hưởng ứng của cơ sở…”.
Sau Hội thi vài ngày, tôi cũng gặp lại anh Nguyễn Xuân Văn. Vẫn cái dáng người cao gầy, nước da ngăm đen. Trên khuôn mặt vẫn vẻ khắc khổ, tư lự. Anh Văn cho biết, sau lần giám sát đầu tư xây dựng trường Mầm non, Ban Giám sát đầu tư cộng đồng xã Nghi Thái đã thực hiện thêm 12 đợt giám sát. Đó là các dự án mương tiêu từ Thái Phúc đi Thái Lộc; mương tưới đồng Biền xóm Thái Bình, Thái Học; công trình bờ rào và đường bê tông trước Đền Đức Thánh Từ; công trình đường, bờ rào và cổng Nghĩa trang Đồng Mồ; công trình nâng cấp đường ngã tư UBND xã đi Hưng Lộc, công trình nâng cấp đường từ Thái Bình đi Thái Cát và một số công trình đang triển khai trên địa bàn. Ở các công trình này, cơ bản được thực hiện đúng thiết kế, đúng kỹ thuật; chỉ có thêm một công trình bị phát hiện lỗi vi phạm, Ban giám sát đầu tư cộng đồng phải lập biên bản báo cáo Đảng ủy, UBND xã.
Anh kể, cụ thể là tại dự án “Xây dựng cầu, đường Đồng Cấm xóm Thái Thọ, xã Nghi Thái” được Ban giám sát đầu tư cộng đồng tổ chức giám sát tại hiện trường thi công ngày 30/3/2023, căn cứ bản vẽ thiết kế đã được phê duyệt, các thành viên Ban giám sát phát hiện quá trình thi công có những lỗi phạm. Có những đoạn đường bề mặt rộng 4,7m/5m, phần đá dăm 4×6 chỉ đạt được 26/29 cm, hai bên lề đường không ghép đá vỉa, phần đào khuôn sâu, có chỗ chỉ được 8 -10cm/14 cm, lề đường chưa bóc phong hóa… Hay như chất lượng vật tư, có đoạn sử dụng đá dăm 4×6 bị pha trộn bùn, đất, ảnh hưởng xấu đến chất lượng công trình. “Trước thực tế này, Ban giám sát đề nghị chủ đầu tư yêu cầu đơn vị thầu tạm thời dừng thi công, tiến hành kiểm tra khắc phục kịp thời các lỗi vi phạm để đảm bảo công trình đúng thiết kế, tránh tình trạng thất thoát gây lãng phí nguồn vốn đầu tư…” – anh Văn nói.
Là cấp trên trực tiếp của anh Nguyễn Xuân Văn, Chủ tịch MTTQ xã Nghi Thái, ông Đặng Văn Phương đánh giá rất cao cộng sự của mình và Ban giám sát đầu tư cộng đồng. Quan điểm của ông Phương, dự án đầu tư cơ sở hạ tầng phải được đảm bảo chất lượng. Vì nếu công trình dự án không đảm bảo chất lượng, hư hỏng thì chính con em mình phải gánh chịu hậu quả, nhân dân sẽ mất niềm tin vào cấp ủy, chính quyền.
Chủ tịch MTTQ xã Nghi Thái cũng nhìn nhận công tác giám sát là việc khó, “được lòng thánh thì mất lòng thần”. Vì vậy đã nói: “Tôi đã cao tuổi nên khi có Văn từ Ủy ban kiểm tra sang đảm nhận Phó Chủ tịch Thường trực thì rất yên tâm, giao phó đảm đương hầu hết mọi công việc. Chú ấy đáp ứng rất tốt yêu cầu nhiệm vụ, đặc biệt trong công tác giám sát, không nhượng bộ việc làm sai…”.
Lắng nghe từ nhiều kênh khác nhau, Ban giám sát đầu tư cộng đồng xã Nghi Thái và cá nhân Trưởng ban Nguyễn Xuân Văn rất được tín nhiệm. Bí thư Đảng ủy xã Nghi Thái – ông Nguyễn Văn Thống đã nói rằng ở nhiệm kỳ 2020 – 2025, Đảng bộ xã Nghi Thái đề ra tại Nghị quyết đại hội là quyết tâm phấn đấu về đích nông thôn mới nâng cao ở năm 2025; công tác đầu tư cơ sở hạ tầng là một nội dung được tập trung. Do đó, cấp ủy đảng, chính quyền và MTTQ rất quan tâm đến công tác giám sát đầu tư của cộng đồng, xem đây là một cánh tay nối dài để hoàn thành nhiệm vụ. Và xã Nghi Thái đã may mắn khi có được Nguyễn Xuân Văn, là người có nhiều kinh nghiệm giám sát, dám làm, dám chịu trách nhiệm trước cấp ủy, chính quyền để giao đảm đương vị trí Trưởng ban.
Năm 2022 – 2023, ở xã Nghi Thái có nhiều công trình, dự án hạ tầng kỹ thuật được triển khai. Với vai trò Trưởng ban, Nguyễn Xuân Văn xây dựng kế hoạch giám sát rất rõ ràng, phân công công tác cụ thể cho các thành viên của Ban. Quá trình giám sát phát hiện vấn đề thì có báo cáo rất kịp thời, chi tiết đến cấp ủy, chính quyền để có kiểm tra xử lý. Như sự việc xảy ra ở trường Mầm non, nhờ Ban giám sát đầu tư cộng đồng phát hiện lỗi vi phạm nên xã đã kịp thời kiểm tra xử lý, đảm bảo được chất lượng công trình. Bí thư Đảng ủy Nguyễn Văn Thống nói: “Đồng chí Văn là một trong những cán bộ rất tâm huyết, trung thực, đặc biệt là có được sự tín nhiệm rất cao của cán bộ, đảng viên trong hệ thống chính trị và nhân dân trên toàn địa bàn xã. Sau lần giám sát tại trường Mầm non, ở hầu hết các công trình dự án khác trên địa bàn không còn để xảy ra sai sót. Cấp ủy, chính quyền và nhân dân rất yên tâm…”.
Bí thư Đảng ủy xã Nghi Quang, anh Đặng Khắc Thân trước đây là Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ huyện Nghi Lộc, anh Thân đã nhắc đến Nguyễn Xuân Văn theo cách dân dã “đấy là một cán bộ có phẩm cách, đạo đức của người nông dân. Rất tốt, rất tận tụy…”. Đánh giá công tác giám sát đầu tư cộng đồng, Anh Thân nói: “Trước tiên phải khẳng định là cấp ủy, chính quyền xã Nghi Thái thấy được tầm quan trọng trong công tác giám sát đầu tư cộng đồng, từ đó đoàn kết nhất trí ủng hộ tổ chức Mặt trận, các đoàn thể chính trị xã hội thực hiện nhiệm vụ. Nhưng phải nhìn nhận các thành viên Ban giám sát đầu tư cộng đồng xã Nghi Thái là những người biết việc, đoàn kết và rất có trách nhiệm. Việc gì có lợi cho cộng đồng thì họ quyết tâm thực hiện. Với anh Nguyễn Xuân Văn, đầu năm 2022 mới chuyển sang làm công tác Mặt trận. Nhưng là người có đạo đức tốt, tận tụy, trách nhiệm, chịu học hỏi. Với những phẩm chất đó, lại chịu khó bám nắm cơ sở, lắng nghe tâm tư của người dân, nên công tác Mặt trận của xã Nghi Thái đạt hiệu quả cao…”.
Theo Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ tỉnh Nguyễn Đức Thành, trong công tác giám sát đầu tư cộng đồng vẫn còn một bộ phận cán bộ mang tâm lý ngại va chạm, không dám nêu chính kiến của mình; bên cạnh đó, cơ chế phối hợp giữa chủ thể giám sát và đối tượng chịu giám sát chưa ràng buộc trách nhiệm cụ thể nên thực hiện sau giám sát còn hết sức khó khăn. Nhưng dù vậy, trên địa bàn tỉnh đã có những địa phương cơ sở làm tốt công tác giám sát đầu tư cộng đồng, trong đó xã Nghi Thái là một ví dụ. Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ tỉnh Nguyễn Đức Thành nhận xét: “Ban giám sát đầu tư cộng đồng xã Nghi Thái, đã chứng minh được vai trò của mình bằng những kết quả giám sát cụ thể, trở thành một trong những điểm sáng của hoạt động giám sát đầu tư cộng đồng…”.
