Với vai trò là Ủy viên Hội LHTN huyện Quỳnh Lưu, Phó Giám đốc Công ty TNHH Hồ Hoàn Cầu, Hồ Xuân Vinh (sinh năm 1987) là cánh chim đầu đàn trong phong trào khởi nghiệp đổi mới sáng tạo của tuổi trẻ Nghệ An khi đã có gần 30 sáng chế được Cục Sở hữu trí tuệ bảo hộ. Trong đó, có nhiều sáng chế đã được cấp bằng độc quyền và áp dụng rộng rãi. Với tâm niệm: “Lấy sáng tạo làm sự nghiệp”, Hồ Xuân Vinh đã từng bước khẳng định mình trên con đường đã chọn.
Hành trình khởi nghiệp của Hồ Xuân Vinh bắt đầu từ năm 2012 khi anh tốt nghiệp Trường Đại học Bách khoa Hà Nội và quyết định trở về quê nhà để hiện thực hóa những dự định ấp ủ. Thời điểm đó, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 567/QĐ-TTg phê duyệt chương trình Phát triển vật liệu xây không nung đến năm 2020. Tuy nhiên, thực tế lúc bấy giờ cũng cho thấy, các lò gạch truyền thống vẫn đang hoạt động mạnh, gây ra tác hại rất lớn cho môi trường; nhiều diện tích đất sản xuất nông nghiệp bị thu hẹp, than đá, củi gỗ tiêu thụ nhiều, hàng triệu tấn khí CO2 cũng thải ra môi trường gây hiệu ứng nhà kính.
Thực trạng này khiến Hồ Xuân Vinh trăn trở nhiều và quyết định bước chân vào ngành chế tạo dây chuyền đúc gạch không nung để thay thế cho gạch nung truyền thống. Hàng loạt yêu cầu đã đặt ra đòi hỏi các giải pháp sáng tạo kỹ thuật, yêu cầu phù hợp với điều kiện kinh tế các gia đình làm gạch, vật liệu phải phổ biến, giá rẻ và tái chế được; quá trình sản xuất không gây ô nhiễm môi trường, không tiêu thụ than đá củi đốt, không xả thải khí độc ra môi trường.
Hành trình đi tìm giải pháp kỹ thuật quả không dễ dàng, nhưng bằng sự kiên trì sáng tạo, năm 2014, sáng kiến dùng bụi đá do các công ty khai thác đá thải ra để sản xuất gạch của anh đã thành công. Từ thành công bước đầu, anh tiếp tục thiết kế, sản xuất nhiều dòng máy cải tiến như: máy gạch Terrazzo mâm xoay, máy gạch Leho từ đất đồi, máy cấp vật liệu sản xuất gạch sinh thái tự chèn, máy bẻ đai thép để tiếp tục đẩy mạnh ứng dụng vào thực tiễn.
Từ những sáng chế đó, năm 2017, Ngân hàng Thế giới đã chọn Hồ Xuân Vinh làm chủ nhiệm dự án sáng tạo ứng phó biến đổi khí hậu. Dự án sử dụng các sáng chế máy đúc gạch không nung thay thế cho các lò gạch thủ công đã có kết quả vượt các chỉ tiêu đề ra. Trong 1 năm thực hiện, dự án đã cung cấp ra thị trường 520 bộ máy, giảm được 418,6 nghìn tấn khí thải CO2 ra môi trường, giảm được 1,092 triệu m3 đất sét để làm gạch nung. Trước những thành quả đó, Hồ Xuân Vinh được Giám đốc Trung tâm Sáng tạo ứng phó biến đổi khí hậu VCIC – Bộ Khoa học & Công nghệ đánh giá hoàn thành tốt nhiệm vụ, dự án đạt và vượt các chỉ tiêu đề ra. Các công trình này còn đạt giải cao tại Cuộc thi sáng tạo Khoa học và Công nghệ tỉnh Nghệ An các năm 2019, 2020 và được Trung ương Đoàn bình chọn, tặng Bằng khen tại cuộc thi: “Công trình, giải pháp, sản phẩm sáng tạo tiêu biểu toàn quốc 2020”.
Sinh ra trên mảnh đất nông nghiệp, nhất là Quỳnh Lưu được xem là vựa rau, quả của cả tỉnh, Hồ Xuân Vinh nhận thấy bà con nông dân khi trồng dứa, trồng chuối luôn phải bỏ đi rất nhiều thân, lá. Ví như cây dứa, qua 18 tháng chăm bón chỉ thu hoạch quả, còn lá và thân cây trở thành phế phẩm nông nghiệp, gây ô nhiễm môi trường và lãng phí lớn. Sau quá trình quan sát và nghiên cứu, Hồ Xuân Vinh nhận thấy các loại lá dứa, thân chuối là những nguồn nguyên liệu đầu vào có thể tách sợi và ứng dụng vào thực tiễn. Từ đó, anh tập trung nghiên cứu các dây chuyền máy móc chế biến sợi chuối, sợi dứa. Và anh đã thành công. Anh đã sáng chế ra máy xẻ thân cây chuối, máy tách sợi dứa, máy tách sợi chuối tự động. Tại Nghệ An, máy tách sợi đã giúp bà con huyện Quỳnh Lưu có thêm thu nhập. Từ việc tách sợi tơ dứa, mỗi gia đình có thêm khoảng 45 triệu đồng/1ha trồng dứa. Đặc biệt, máy tách sợi đã đạt giải Ba trong Hội thi Sáng tạo kỹ thuật tỉnh Nghệ An lần thứ 16 năm 2021. Đây là dự án khởi đầu cho việc phát triển một ngành mới của Việt Nam là ngành chế biến sợi chuối, mở ra cơ hội việc làm cho nhiều thanh niên tại nông thôn.
Chia sẻ về hành trình dài gắn liền với các công trình sáng chế, Hồ Xuân Vinh bộc bạch, bản thân khi chọn con đường sáng tạo khoa học kỹ thuật đã hiểu đó là một con đường chông gai. Bởi thời gian cho ra kết quả thường dài, tính bằng nhiều năm, và chưa chắc đã thành công trong việc thương mại hóa. Tuy nhiên, nếu biết lắng cuộc sống thì sẽ luôn là người tiên phong trên con đường sáng tạo.
Bản thân Hồ Xuân Vinh vẫn chưa quên những khó khăn trong thời gian đầu về quê khởi nghiệp. Sự khó khăn đến từ hạ tầng cơ sở, nguồn vốn và nguồn lao động, đặc biệt là các lao động trình độ cao. Nhưng với mong muốn bám trụ với nghề và sáng chế các công cụ, máy móc giúp bà con nông dân làm việc hiệu quả, những khó khăn đã dần được anh và các cộng sự vượt qua.
Điều đáng mừng nhất, ngay cả trong đại dịch Covid-19, Hồ Xuân Vinh đã góp phần quan trọng cùng Ban lãnh đạo công ty duy trì được nhà máy cho 60 người lao động thường xuyên, trong đó có 10 người là kỹ sư, thạc sỹ của tỉnh.
Đặc biệt, trong năm 2020, nhận thấy tình trạng khan hiếm máy thở và máy trợ thở do tác động của đại dịch Covid-19, Hồ Xuân Vinh đã mạnh dạn nghiên cứu, tìm tòi, sáng chế. Sau hơn 1 năm nghiên cứu, anh đã hoàn thành sản phẩm máy trợ thở xách tay. Máy có thể điều chỉnh được lưu lượng, nhiệt độ, độ ẩm luồng khí dương liên tục, giúp cho người bệnh nhẹ có được hơi thở ấm áp về mùa Đông, mát mẻ về mùa Hè, không còn bị ảnh hưởng bởi thời tiết. Sáng chế có thể dùng điện lưới, hoặc dùng pin, có tính di động, xách tay được, giúp người dùng dễ dàng mang xách, sử dụng ở mọi nơi trong mọi lúc. Sáng chế đã được Cục Sở hữu trí tuệ cấp bằng sáng chế vào 27/08/2021. Đây là một sản phẩm được nghiên cứu, sáng chế hoàn toàn mới tại Việt Nam, có tính tiên phong công nghệ, góp phần vào công cuộc đẩy lùi dịch Covid-19 của nước ta.
Những cống hiến của Hồ Xuân Vinh đã được ghi nhận và gặt hái nhiều thành tích. Nổi bật, năm 2021, anh được Trung ương Đoàn và Bộ KH&CN xét tặng danh hiệu Nhà khoa học trẻ đạt giải Quả cầu vàng 2021. Anh là cá nhân duy nhất nhận giải trong lĩnh vực công nghệ môi trường vì đã có nhiều thành tích trong nghiên cứu khoa học, phát triển các công nghệ bảo vệ môi trường, có nhiều đóng góp cho lĩnh vực bảo vệ môi trường, sáng tạo ứng phó biến đổi khí hậu tại Việt Nam trong nhiều năm liên tục. Ngày 4/3 vừa qua, Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh vừa công bố 10 Gương mặt trẻ Việt Nam tiêu biểu năm 2021. Hồ Xuân Vinh là đại diện duy nhất của tỉnh Nghệ An lọt top 10 Gương mặt trẻ Việt Nam tiêu biểu năm 2021.
Giải thưởng là một sự động viên, khích lệ giúp Hồ Xuân Vinh vững vàng hơn trong việc phát triển các sáng chế, các giải pháp hữu ích cuộc sống. Anh bộc bạch: “Trong 12 tiêu chí thanh niên thế hệ mới mà Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ XI đã hướng tới thì tiêu chí “khát vọng vươn lên” và “sáng tạo không ngừng” là điều mà bản thân tôi coi là kim chỉ nam soi đường trong mọi hoàn cảnh. Tất cả những điều mà bản thân theo đuổi là để khẳng định mình và góp một phần sức lực giúp ích cho xã hội trong mục tiêu bảo vệ môi trường, tạo thêm việc làm và nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh. Tôi luôn mong muốn được đồng hành cùng với lực lượng thanh niên trong lập thân, lập nghiệp để không còn cảnh ly hương làm ăn xa mà làm giàu trên chính mảnh đất quê hương mình”.
